Stowarzyszenie Polaków w Neuchâtel : Początki święta winobrania w Neuchâtel - cz. I * Les origines de la Fête des Vendanges à Neuchâtel

środa, 25 września 2013

Początki święta winobrania w Neuchâtel - cz. I * Les origines de la Fête des Vendanges à Neuchâtel - p. I

Zasady świętowania są proste i niezmienne od lat. Co roku, w ostatni week-end września miasto jest zamknięte dla ruchu kołowego. Na placu przy poczcie i na pobliskim parkingu ustawia się karuzele, a w centrum miasta stoiska z jedzeniem, piciem oraz z artykułami i gadżetami z różnych stron świata. Transport publiczny w kantonie zapewnia nocny kurs dodatkowych autobusów. Przez trzy dni panuje atmosfera radości, zasilana głośną muzyką i zakrapiana degustacją rozmaitych trunków. Ponadto w niedzielę z okazji święta organizowana jest defilada, jedna z największych tego typu w Szwajcarii.

Widok na Neuchâtel i zamek ok. 1820 r.
z okolic dzisiejszej rue des Parcs. G. Lory

Tradycja uprawy winorośli w naszym kantonie sięga bardzo dawnych czasów. Wystarczy wspomnieć, że jeszcze pod koniec XIX wieku samo miasto Neuchâtel było dosłownie zanużone w winnicach. Niemalże każda rodzina miała coś wspólnego z winogronami i nie chodzi tu o spożycie wina, ale o zaangażowanie i wkład wnoszony w uprawę winorośli. Zapiski z końca XVIII wieku podają, że na 3500 mieszkańców miasta 1/4 była związana z pracą w winnicy. Miasto posiadało ponad 240 hektarów winnic (obecnie liczy 13 hektarów, według danych z 2000 roku). Od 1687 roku osobami posiadającymi winnice, ich pracą i zbiorami zajmowało się powołane w tym celu Stowarzyszenie Winiarzy. Wprowadzano zakazy i nakazy reglementujące uprawę, podatki, dziesięciny, ponadto cztery razy w roku wybrani eksperci dokładnie sprawdzali winnice. Wszyscy gospodarze byli skrupulatnie rozliczani niemal z każdego winogrona. Ci, którzy źle zajmowali się swoimi winoroślami, musieli płacić kary pieniężne, w niektórych przypadkach odbierano im tereny uprawne i wyganiano z miasta. Nic dziwngo, że ówczesne władze Neuchâtel "dbały" o interesy winiarzy – ponad 1/3 dochodów skarbu miejskiego przez kilkadziesiąt lat pochodziła właśnie z uprawy winogron. Wraz z utratą winorośli zmalała też rola stowarzyszenia, które istnieje do dziś, ale pełni głównie funkcje dobroczynne.

Widok na Neuchâtel ok. 1830r.
od strony dzielnicy le Mail. G. Lory

Przy takim znaczeniu winogrona, biorąc jeszcze pod uwagę warunki klimatyczne, sam moment winobrania był bardzo ważny – wieńczył trudną i trwającą niemalżę cały rok pracę na winnicach. To w czasie zbioru winogron, który trwał od dwóch do trzech tygodni, a zwłaszcza w gospodarstwach przy prasowaniu owoców powstawały spontaniczne i wesołe zabawy. Osoby przy prasie pracowały przez 24 godz. na dobę, wymagało to dużego wysiłku fizycznego i sprawności, gdyż winogrono po ścięciu nie mogło czekać na przerób zbyt długo. W centrum dzisiejszego Neuchâtel w wielu domach znajdowały się prasy, minimum dwie na dom. Liczni przechodnie mogli więc przyglądać się procesowi odszypułkowania, mielenia i tłoczenia. Kontakt obustronny następował szybko i łatwo, często przy okazji śpiewano, żartowano i tańczono. Im większe i bardziej udane były zbiory, tym więcej było pracy ale tym większa radość i powód do zabawy.

Widok na Neuchâtel ok. 1845 r.
z okolic dzisiejszej rue des Parcs. F.-W. Moritz

Z czasem u winiarzy utrwaliła się tradycja radości z ostatniego zebranego kosza, który zwiastował koniec zbiorów. Kosz ładowano na wóz zmierzający z pobliskich winnic do prasy, a za nim podążali spontanicznie ze śpiewem pracownicy, właściciele, rodziny i nawet zwykli przechodnie. Niektórzy nawet dekorowali wóz kwiatami, a dzieci, czasem też dorośli przebierali się i zakładali maski. Dzisiaj właściciele winnic też organizują przejażdżkę dla pracowników i rodziny po swoich winnicach w dniu „ostatniego kosza”, chociaż traktor zastąpił wóz, a skrzynka z plastiku wyparła drewniany czy wiklinowy kosz...
cdn.

W drugiej części zostanie przedstawione święto winobrania m.in.: w czasach I i II wojny światowej aż do czasów współczesnych.